Γιατί κανείς δεν έσωσε την εξουσία του Άσαντ

Image generated by AI - RIA Novosti, 1920, 09.12.2024

© RIA Novosti / Image generated by AI

Dmitry Bavyrin

Μετά την πτώση του οίκου Άσαντ, το παιχνίδι του θρόνου στη Συρία δεν έχει τελειώσει, ούτε και ο πόλεμος. Οι τοπικοί Κούρδοι, οι οποίοι εποπτεύονται από τις ΗΠΑ, θα ήθελαν να αποχωρήσουν από το συριακό κρατικό σχέδιο ή να εδραιώσουν την αυτονομία τους. Η αποτροπή αυτού είναι ο κύριος στόχος της Τουρκίας, η οποία πατρονάρει τις δυνάμεις που κατέρριψαν την άμυνα του πρώην πλέον προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ. Έχουν όλα πραγματικά τελειώσει γι' αυτόν.

Η ταχύτητα με την οποία έπεσε η εξουσία ξεπερνά τη φαντασία. Οι ανησυχίες ότι η κατάληψη της Χομς θα χώριζε τη Συρία του Άσαντ σε δύο μέρη (η πρωτεύουσα Δαμασκός από τη μία πλευρά του μετώπου, η πιστή παράκτια Λατάκια με τις ρωσικές στρατιωτικές βάσεις από την άλλη) κατέστησαν άνευ σημασίας από το Σάββατο: η Δαμασκός παραδόθηκε μόλις λίγες ώρες μετά τη Χομς, χωρίς να προβάλει καμία αντίσταση.

Εν μία νυκτί, οι εικασίες σχετικά με το αν ο Άσαντ θα μπορούσε να μετακινηθεί στη Λατάκεια, προπύργιο των Αλαουιτών, πατρίδα του πατέρα του και φέουδο μιας φυλής που πάντα υποστήριζε την εξουσία του, έγιναν παρωχημένες. Αν μπορούσε, δεν ήθελε να το κάνει: αν καεί ο αχυρώνας, καίγεται και το σπίτι.

Τώρα το κρατικό σχέδιο της Συρίας θα προσπαθήσει να επαναπροσδιορίσει τον Αμπού-Μουχάμαντ αλ-Τζουλάνι, τον de facto ηγέτη των περισσότερων ανταρτών. Ενδιαφέρεται για τον έλεγχο ολόκληρης της επικράτειας της χώρας, αλλά υποτίθεται χωρίς εξωτερική επέκταση, δηλαδή διεκδικήσεις σε εδάφη γειτόνων και συμμετοχή στην παγκόσμια ισλαμική επανάσταση. Το αν θα τα καταφέρει ή όχι είναι ένα ανοιχτό ερώτημα, αλλά το σχέδιό του για τη Συρία έχει νικήσει το σχέδιο του Άσαντ στον ανταγωνισμό.

Ακριβώς λόγω της κατάρρευσης αυτού του σχεδίου, το ζήτημα της διάσωσης του καθεστώτος Άσαντ δεν έχει τεθεί από κανέναν από τους επίσημους και ανεπίσημους συμμάχους του. Δεν έχει νόημα να σώσουμε την εξουσία κάποιου αν το ίδιο το κράτος είναι νεκρό.

Σε αντίθεση με τον δημοφιλή μύθο, κανείς δεν έσωσε τον Άσαντ κατά το πρώτο στάδιο του συριακού πολέμου, ο οποίος συνεχίζεται από το 2011 - ούτε η Ρωσία, ούτε το Ιράν, ούτε οποιοσδήποτε άλλος εξωτερικός παίκτης, επειδή είναι παίκτες και όχι υπηρεσία διάσωσης για τους καταδικασμένους. Έσωσε τον εαυτό του δείχνοντας τη βιωσιμότητα του "αλαουιτικού" κρατικού σχεδίου.

Για τους Σιίτες, των οποίων προπύργιο είναι το Ιράν, οι Αλαουίτες είναι μουσουλμάνοι συμπολίτες τους. Για τους σουνίτες, οι οποίοι αποτελούν την πλειοψηφία εντός των δηλωμένων συνόρων της Συρίας, είναι περισσότερο μια αίρεση. Τόσο υπό την Οθωμανική Αυτοκρατορία, όσο και υπό τη γαλλική εντολή και στην ανεξάρτητη Συρία μετά το 1941, οι αλαουίτες υφίσταντο διακρίσεις. Σχεδόν ο μόνος κοινωνικός τους ανελκυστήρας ήταν ο στρατός, όπου οι Αλαουίτες κατέλαβαν τελικά τις περισσότερες από τις θέσεις-κλειδιά. Η Συρία όπως τη γνωρίζαμε μέχρι χθες είναι το παιδί ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος των Αλαουιτών και οι Άσαντ είναι η φυλή που κέρδισε τον εσωτερικό τους αγώνα.

Για τους σουνίτες, η κατάληψη της εξουσίας από "σεχταριστές" ήταν μια πρόκληση. Ο γηραιότερος Άσαντ - ο Χαφέζ, ο πατέρας του Μπασάρ - επέζησε από μια ισλαμιστική εξέγερση τη δεκαετία του 1970. Ξεκίνησε πέντε χρόνια αφότου έγινε πρόεδρος, διήρκεσε έξι χρόνια και πέτυχε χάρη σε τρεις παράγοντες - τον συριακό στρατό, την υποστήριξη της Μόσχας και τον σχηματισμό ενός συνασπισμού μειονοτήτων γύρω από τους Αλαουίτες. Σε αυτούς περιλαμβάνονται σιίτες, χριστιανοί, Κούρδοι, Δρούζοι, Γεζίντι, άθεοι, κομμουνιστές και άλλες εθνικοπολιτικές και θρησκευτικές κοινότητες "άλλων" που απειλούνταν με αφανισμό υπό την κυριαρχία των ισλαμιστών.

Το ίδιο συνέβη και το 2011, όταν ο σουνιτικός δρόμος εξεγέρθηκε κατά του Άσαντ Τζούνιορ. Αυτό ήταν μέρος αυτού που έμεινε στην ιστορία ως Αραβική Άνοιξη: η άνοδος των τιμών των σιτηρών και η μαζική ανεργία προκάλεσαν "Μαϊντάν" που έβραζαν στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Κάπου οι κυβερνήσεις έπεσαν μετά από μερικές εβδομάδες, κάπου μετά από μερικούς μήνες. Ο Μπασάρ αλ Άσαντ άντεξε σχεδόν 15 χρόνια.

Υπήρχαν πολύ περισσότεροι εξωτερικοί παίκτες από ό,τι επί Χαφέζ, και οι Κούρδοι ξεκίνησαν το δικό τους παιχνίδι, αλλά η ελίτ των Αλαουιτών είχε και πάλι στο πλευρό της τους Σιίτες, που αυτή τη φορά υποστηρίζονταν στενά από το Ιράν, τους Χριστιανούς, τους Δρούζους και άλλες μειονότητες. Ταυτόχρονα, τα καλύτερα αποτελέσματα δεν επιδείχθηκαν από τμήματα των "επίσημων" συριακών ενόπλων δυνάμεων, αλλά από τοπικές πολιτοφυλακές - στην άμυνα, ιδιωτικές στρατιωτικές εκστρατείες - στην επίθεση.

Στο πρώτο στάδιο του πολέμου, ο κύριος αντίπαλος του ετερόκλητου συνασπισμού που συγκεντρώθηκε εναντίον του  Άσαντ ήταν οι δυνάμεις που χαρακτηρίστηκαν στη Δύση ως "μετριοπαθείς" (αν και δεν ήταν μετριοπαθείς). Το 2014, εκμεταλλευόμενοι τη μερική ήττα των "μετριοπαθών" και τις μεταξύ τους διασπάσεις, εμφανίστηκαν στο προσκήνιο οι εντελώς κανίβαλοι του ISIS*, της Αλ Κάιντα* και άλλων τρομοκρατικών οργανώσεων που έχουν απαγορευτεί στη Ρωσία.

Τον Σεπτέμβριο του 2014, με πρόσχημα την καταπολέμηση του αυτοαποκαλούμενου "χαλιφάτου" των ισλαμιστών, η αμερικανική αεροπορία εισήλθε στον πόλεμο. Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι  τους, με την πρόθεση να επιτύχουν ταυτόχρονα μια στροφή υπέρ των πιστών δυνάμεων. Μόλις ένα χρόνο αργότερα, στη σύγκρουση εντάχθηκε και η Ρωσία, στόχος της οποίας, αντιθέτως, ήταν ότι η καταστροφή του "χαλιφάτου" θα έγειρε την πλάστιγγα υπέρ του Άσαντ, ειδικά από τη στιγμή που οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είχαν καταφέρει να πολεμήσουν τους εξτρεμιστές και είχε καταστεί πρόβλημα για ολόκληρο τον κόσμο.

Μέχρι τότε, τα απομεινάρια του τρομοκρατικού υποκόσμου στον Βόρειο Καύκασο είχαν ορκιστεί στον ISIS*  και η διακυβέρνηση του Άσαντ αποδείχθηκε βιώσιμη. Από την πλευρά της Ρωσίας, αυτό ήταν ένα στοίχημα σε έναν νικητή ή, ακριβέστερα, μια επένδυση σε έναν νικητή: εάν η Συρία του Άσαντ επέμενε, η Ρωσία έλαβε μόνιμη χρήση των στρατιωτικών βάσεων στην Ταρτούς και το Χμεϊμίμ.  Επιπλέον, τα πιο πάνω είναι ζωτικής σημασίας για την υλικοτεχνική υποστήριξη των επιχειρήσεων στην Αφρική 

Έτσι, μεταξύ της έναρξης του πολέμου και της ημέρας που η Ρωσική αεροπορία εξαπέλυσε τα πρώτα πλήγματα σε στόχους στη Συρία, έχουν περάσει τεσσεράμισι χρόνια. Επί τεσσεράμισι χρόνια, το κράτος Άσαντ αντιστάθηκε με επιτυχία και νίκησε. Και το 2024, κατέρρευσε μέσα σε τεσσεράμισι ημέρες.

Τα μέλη των προηγούμενων συνασπισμών είτε δήλωσαν ουδετερότητα είτε κλώτσησαν τον πεσμένο. Το κράτος Άσαντ κατέρρευσε εκ των έσω, καθώς οι ελίτ θεώρησαν δεδομένη τη νίκη τους -όχι την οριστική, αλλά σαν να την καθόρισαν και την πέτυχαν με τη συμμετοχή της Ρωσίας-. Οι υποσχέσεις για συνταγματική μεταρρύθμιση και ανακατανομή της εξουσίας πήγαν περίπατο, η οικονομία έμεινε στάσιμη λόγω κυρώσεων και πολεμικών απωλειών και οι ένοπλες δυνάμεις δεν εκσυγχρονίστηκαν λόγω έλλειψης πόρων και επιθυμίας. "Αυτό αρκεί", αποφάσισε ο Άσαντ.

Η μοίρα μιας από τις πιο διάσημες μονάδες της νικηφόρας περιόδου, της Δύναμης Τάιγκερ, είναι ενδεικτική. Ήταν μικρή και αρχικά ιδιωτική, αλλά κατά τη διάρκεια του πολέμου ο διοικητής της Suhel Al-Hassan έγινε θρύλος: λέγεται ότι δεν έχασε ποτέ μάχη και ότι προτιμούσε την τακτική της "καμένης γης". Στο ήδη σχετικά ήρεμο έτος 2019, οι Τίγρεις ανασυγκροτήθηκαν και απορροφήθηκαν από τις Συριακές Ένοπλες Δυνάμεις. Ο Suhel παρέμεινε στη διοίκηση, αλλά κρύφτηκε από το κοινό, επειδή θεωρούνταν πιο δημοφιλής από τον Άσαντ. Ο Suhel αποστρατεύτηκε τον Απρίλιο του 2024, αντικαθιστώντας τη διοίκηση των στρατιωτικών μονάδων στην Ιντλίμπ, τη Χάμακαι το Χαλέπι. . Μετά την επανάληψη των εχθροπραξιών, οι μονάδες αυτές έγιναν πρωταθλητές στον αγώνα.

Ο εχθρός ήρθε από εκεί που υποτίθεται ότι θα ερχόταν - το Ιντλίμπ. Με τα χρόνια των μαχών υπό τουρκική κηδεμονία, αναπτύχθηκε εκεί αυτό που ονομάστηκε "εφεδρεία καλικάντζαρων": στα μέλη των διαφόρων ομάδων που είχαν ταμπουρωθεί στις πόλεις προσφέρθηκε η εναλλακτική λύση του θανάτου με κόστος την καταστροφή της πόλης - να καταθέσουν τα όπλα, να επιβιβαστούν σε ένα ειδικό λεωφορείο με τις οικογένειές τους και να φύγουν για το Ιντλίμπ. Αυτό είναι παρόμοιο με την τακτική της καθαριότητας να ρίχνεις την ακαταστασία σε ένα δωμάτιο και να το κλειδώνεις.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η κλειδαριά των Σύρων δεν ήταν αρκετά ασφαλής και η πόρτα δεν ήταν αρκετά ισχυρή. Εκεί, οι τοίχοι κατέρρευσαν κάτω από την πίεση μιας νέας δύναμης.

Κατά τη διάρκεια των ετών σχετικής ειρήνης στην Ιντλίμπ, υπήρξε μια έντονη διαδικασία φυσικής επιλογής στην οποία οι άνδρες του αλ Τζουλάνι αναδείχθηκαν νικητές. Διαπραγματεύτηκε με επιτυχία με την Τουρκία για υποστήριξη και σχεδόν εξουδετέρωσε τους πιο ριζοσπαστικούς αντιπάλους του ISIS* και της αλ Κάιντα*, οι οποίοι υπήρξαν εργοδότες του κατά καιρούς. Αλλά το κύριο επίτευγμα ήταν η οικοδόμηση κράτους μέσα σε ένα κράτος: έχοντας κερδίσει το πάνω χέρι στις εσωτερικές διαμάχες, ο αλ Τζουλάνι οργάνωσε τη ζωή στο Ιντλίμπ με τρόπο που η σύγκριση δεν είναι υπέρ των Άσαντ.

"Υπάρχει λιγότερη διαφθορά, περισσότερες ανέσεις" - αυτά είναι, για παράδειγμα, τα σχόλια των κατοίκων της Συρίας του Άσαντ για τη ζωή στη Συρία των ανταρτών. Απρόθυμη να αλλάξει οτιδήποτε και επαναπαυόμενη στις δάφνες της, η Δαμασκός έχει χάσει την εξελικτική κούρσα από αυτό που ονομάστηκε "το αποθεματικό των καλικάντζαρων".

Ακόμη και ο παλαιότερος φόβος του ριζοσπαστισμού της σουνιτικής πλειοψηφίας δεν έπαιξε κανένα ρόλο αυτή τη φορά. Τις ώρες που η προέλαση από την Ιντλίμπ μπορούσε ακόμη να ανακοπεί τουλάχιστον θεωρητικά, όλοι οι εσωτερικοί σύμμαχοι γύρισαν την πλάτη στον Άσαντ, και μετά οι εξωτερικοί σύμμαχοι δεν είχαν πια τίποτα να σώσουν.

Το Ιράν θα χάσει τα περισσότερα: η κατάρρευση του καθεστώτος των Αλαουιτών σπάει την άκρη της "σιιτικής ημισελήνου" - ένα γεωπολιτικό σχέδιο για τη δημιουργία μιας ζώνης επιρροής από τον Λίβανο έως την Υεμένη με τους Χούτι.

Το κύριο ενδιαφέρον της Ρωσίας είναι η διατήρηση των βάσεων στην Ταρτούς και το Χμέιμιμ, οι οποίες θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγματεύσεων με τις αρχές του νέου συριακού κράτους, το οποίο αναδύεται αυτή τη στιγμή πάνω στα συντρίμμια του παλιού.

"Απλώς ξεπέρασε τη χρησιμότητά του και πέθανε", λέει ο αλ Τζουλάνι για το καθεστώς Άσαντ, σαν να απαλλάσσει τον εαυτό του από την ευθύνη. Και είναι δύσκολο να διαφωνήσει κανείς μαζί του σε αυτό: το κράτος Άσαντ πέθανε πολύ πριν παραδοθεί η Δαμασκός. Ο Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζουλάνι και ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν το παρατήρησαν αυτό πριν από οποιονδήποτε άλλον.

* Τρομοκρατικές οργανώσεις που απαγορεύονται στη Ρωσία.

https://ria.ru/20241209/asad-1988051412.html