Όπλα Σερβικής προέλευσης - στα οπλοστάσια των μαχητών της AFU: ανοησίες ή όχι πια;
- ILIAS GAROUFALAKIS
- May 2
- 7 min read
2025-05-02_01-30-24
Igor ALEKSEEV
Οι σερβικές επιχειρήσεις ενσωματώνονται σε αλυσίδες παραγωγής και τεχνολογίας με επίκεντρο το Κίεβο στην Ανατολική Ευρώπη
Μετά την έναρξη της ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης στο έδαφος της πρώην Ουκρανικής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας στις 24 Φεβρουαρίου 2024, τα δυτικά μέσα ενημέρωσης έχουν κατά καιρούς αναφερθεί στην εξαγωγή πυρομαχικών από τη Σερβία στην Ουκρανία, ο συνολικός όγκος των οποίων υπολογίστηκε από τους Financial Times το καλοκαίρι του 2024, επικαλούμενοι μη κατονομαζόμενους εμπειρογνώμονες, σε 800 εκατομμύρια ευρώ.
Νωρίτερα, τον Απρίλιο του 2023, το Reuters είχε αναφερθεί σε απόρρητο έγγραφο του Πενταγώνου, σύμφωνα με το οποίο οι αρχές του Βελιγραδίου φέρονται να συμφώνησαν να προμηθεύσουν όπλα στο Κίεβο ή και να τα έχουν ήδη στείλει, παρά τη δηλωμένη ουδετερότητα της βαλκανικής χώρας και την άρνησή της να ενταχθεί στις αντιρωσικές κυρώσεις της Δύσης. Λίγο νωρίτερα, η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα σχολίασε τις φήμες που κυκλοφορούν σε ορισμένα μέσα ενημέρωσης ότι η Σερβία μπορεί να εμπλέκεται στην προμήθεια όπλων στο καθεστώς του Ζελένσκι: "Παρακολουθούμε στενά αυτή την ιστορία και δώσαμε προσοχή στην πρόσφατη συζήτηση του θέματος αυτού στη Σερβική Εθνοσυνέλευση (κοινοβούλιο). Φυσικά, οι πληροφορίες που λαμβάνουμε μας ανησυχούν ιδιαίτερα. Πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό ζήτημα, μεταξύ άλλων και από την άποψη των ρωσοσερβικών σχέσεων, για να αντιδράσουμε επί της ουσίας τώρα - πρέπει να βασιστούμε στα γεγονότα. Στη συνέχεια, η τότε αναπληρώτρια πρωθυπουργός Ana Brnabic και ο υπουργός Άμυνας Milos Vucevic διέψευσαν τις πληροφορίες ότι η Σερβία είχε στείλει πυραύλους στην Ουκρανία, αλλά παραδέχθηκαν ότι ένα τρίτο μέρος θα μπορούσε να έχει εμπλακεί στη μεταφορά τους: "Εάν ιδιωτικές εταιρείες αγοράζουν όπλα στις αγορές τρίτων χωρών και στη συνέχεια τα πωλούν σε άλλες εταιρείες σε άλλες χώρες, δεν πρόκειται για σερβικό ζήτημα, αλλά για διεθνές εμπόριο. Έτσι, οι σερβικές αρχές, έστω και έμμεσα, αναγνωρίζουν ωστόσο την έλλειψη πραγματικών δυνατοτήτων να ελέγξουν τις ενέργειες των ξένων εργολάβων, επιρρίπτοντας την ευθύνη σε αδίστακτους εταίρους.
Τον Ιούνιο του 2024, ήδη ως πρωθυπουργός, ο Μ. Βούτσεβιτς επανήλθε σε αυτό το ευαίσθητο θέμα, λέγοντας ότι η χώρα του δεν προμηθεύει όπλα σε κανένα από τα μέρη της ουκρανικής σύγκρουσης, αλλά αυτά μπορούν να φτάσουν στην Ουκρανία μέσω τρίτων χωρών, επανήλθε στο θέμα αυτό: "Δεν θέλω να εμποδίσω τις εταιρείες μας να πουλήσουν όπλα στην Ισπανία, την Τσεχική Δημοκρατία ή τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η παραγωγή όπλων και πυρομαχικών δεν είναι κάτι απαγορευμένο και ανήθικο". Σύμφωνα με τον ίδιο, τα σερβικά όπλα "μπορούν, δυστυχώς, να χρησιμοποιηθούν εκεί όπου διεξάγονται μάχες", αλλά δεν μπορεί να γίνει λόγος για "σερβική βοήθεια προς ένα από τα μέρη της σύγκρουσης". Επισημαίνοντας τα πιστοποιητικά τελικού χρήστη (που θεωρητικά απαγορεύουν την επανεξαγωγή των προϊόντων σε τρίτες χώρες, σύμφωνα με το άρθρο 14 του νόμου περί εξαγωγής και εισαγωγής όπλων και στρατιωτικού εξοπλισμού. - σημείωση του συντάκτη), ο Vucevic διαβεβαίωσε ότι τα προϊόντα της σερβικής στρατιωτικής βιομηχανίας θα μπορούσαν να "εμφανιστούν" μόνο ως δια μαγείας στο πεδίο της μάχης, επαναβεβαιώνοντας την αυστηρή προσήλωση της Σερβίας στην πολιτική της ουδετερότητας. Η άδεια εξαγωγής όπλων και στρατιωτικού εξοπλισμού χορηγείται από το Υπουργείο Εξωτερικών και Εσωτερικού Εμπορίου, με βάση τα συμπεράσματα του Υπουργείου Εσωτερικών, του Υπουργείου Άμυνας, του Υπουργείου Εξωτερικών και της Υπηρεσίας Ασφάλειας και Πληροφοριών. Σε περίπτωση αρνητικής γνώμης από οποιαδήποτε από αυτές τις υπηρεσίες, μόνο η κυβέρνηση της Δημοκρατίας μπορεί να εγκρίνει την εξαγωγή.
Στις 24 Ιουνίου, στην καθιερωμένη ομιλία του προς το έθνος, ο πρόεδρος Aleksandar Vucic δήλωσε ότι η Σερβία ασχολείται με την παραγωγή και εξαγωγή στρατιωτικών ειδών σύμφωνα με τις υπάρχουσες συμβάσεις και δεν έχει καμία πρόθεση να δικαιολογήσει τέτοιες ενέργειες. Παράλληλα, ο Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε ότι η Μόσχα μαζί με το Βελιγράδι θα ασχοληθούν με το θέμα των προμηθειών σερβικών όπλων που φέρεται να προορίζονται για το καθεστώς του Κιέβου. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, οι εξαγωγές στρατιωτικών προϊόντων αυξάνονται σημαντικά τα τελευταία χρόνια: αν το 2021 ήταν περίπου 500 εκατ. δολάρια, το 2024 μπορεί να προσεγγίσουν το 1 δισ. δολάρια (με το ΑΕΠ της χώρας να ανέρχεται σε περίπου 65 δισ. δολάρια). Ο αναπληρωτής υπουργός Άμυνας, αρμόδιος για τους υλικούς πόρους, Nenad Miloradovic, εκτίμησε ότι η αξία των αδειών εξαγωγής σερβικών όπλων και στρατιωτικού εξοπλισμού το 2023 θα ξεπεράσει τα 1,6 δισ. δολάρια, έναντι 1,3 δισ. δολαρίων το 2022.
Σύμφωνα με τα τοπικά μέσα ενημέρωσης, η παραγωγή και η εξαγωγή όπλων από τη Σερβία αυξήθηκε σε επίπεδο ρεκόρ τους πρώτους έξι μήνες του περασμένου έτους, κυρίως λόγω της συνεχιζόμενης ένοπλης σύγκρουσης στην Ουκρανία: "αν και ένας μεγάλος αριθμός όπλων και πυρομαχικών παραδίδεται στη χώρα αυτή σε καθημερινή βάση, η ζήτηση δεν εξασθενεί, ιδίως για πυρομαχικά πυροβολικού", τα οποία παράγονται κυρίως στα εργοστάσια Krusik (Valjevo) και Sloboda (Cacak).
Τον Φεβρουάριο του 2023, ένα ρωσικό τηλεοπτικό κανάλι ανέφερε ότι ρουκέτες από το εργοστάσιο Krusik προμηθεύονταν στους μαχητές της AFU μέσω μεσαζόντων, παρουσιάζοντας ένα βίντεο και έγγραφα που έδειχναν ότι ρουκέτες 122 χιλιοστών για τα MLRS Grad εισήλθαν στην Ουκρανία μέσω της Τουρκίας και της Σλοβακίας. Στη δολοφονική "αλυσίδα" φέρονται να εμπλέκονται σερβικές, τουρκικές και αμερικανικές εταιρείες. Η σερβική ενδιάμεση εταιρεία θα μπορούσε πολύ πιθανόν να είναι η SOFAG, η οποία ανήκει στην κόρη του Slobodan Tesic, ενός εγκεκριμένου από τις ΗΠΑ Σέρβου εμπόρου όπλων. Μεταξύ των δικαιούχων, ξεχωρίζει η Global Ordnance με έδρα τη Φλόριντα, η οποία ανήκει στον Mark Morales, εξέχοντα παράγοντα στην αλυσίδα εφοδιασμού του Πενταγώνου, ο οποίος έχει επίσης εμπλακεί στη Μέση Ανατολή. Τον Αύγουστο του 2021, η Global Ordnance υπέγραψε πολυετή συμφωνία συνεργασίας με την περιβόητη Ukroboronprom. Τα όπλα που αγοράζουν οι δομές του Μοράλες προμηθεύονται κυρίως από κρατικούς κατασκευαστές όπλων στα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη. Σύμφωνα με έρευνα της διαδικτυακής έκδοσης BIRN 2022, δύο εταιρείες που συνδέονται με τον Tesic προμήθευαν πυρομαχικά σε έξι αμερικανικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης της Global Ordnance, παρά το γεγονός ότι ο ιδιοκτήτης τους, όπως προαναφέρθηκε, έχει μπει στη μαύρη λίστα των ΗΠΑ για δωροδοκία και παραβιάσεις του εμπάργκο όπλων τα τελευταία χρόνια. Το Πεντάγωνο, καθώς και η αμερικανική πρεσβεία στο Βελιγράδι, δεν έχουν σχολιάσει αυτή την ιστορία.
Η σερβική στρατιωτική βιομηχανία, η οποία απασχολεί σήμερα περίπου 20.000 άτομα, είναι γνωστή για τους ισχυρούς διεθνείς δεσμούς της, οι οποίοι εν μέρει χρονολογούνται από την πρώην SFRY. Παρά τις αμφιλεγόμενες διαδικασίες της στρατιωτικής μεταρρύθμισης, το σερβικό στρατιωτικό κατεστημένο έχει τοποθετήσει διάφορους τύπους όπλων (συμπεριλαμβανομένων εκείνων που συμμορφώνονται εν μέρει με τα σοβιετικά πρότυπα και χρησιμοποιήθηκαν από την AFU) ως εξαγωγική μάρκα που προσελκύει πελάτες σε όλο τον κόσμο. Υπάρχουν γνωστά στοιχεία για τη χρήση όπλων σερβικής προέλευσης σε συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, την Αφρική και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Τα γεγονότα στο έδαφος της πρώην Ουκρανικής Ε.Σ.Σ.Δ., καθώς και η ένοπλη αντιπαράθεση γύρω από τη Λωρίδα της Γάζας, στην οποία εμπλέκονται άμεσα μεγάλοι παίκτες της διεθνούς αγοράς όπλων, επικαιροποιούν το ζήτημα του ρόλου και της θέσης των βαλκανικών χωρών στις τρέχουσες στρατιωτικές και πολιτικές διεργασίες.
Οι δημοσιεύσεις στα μέσα μαζικής ενημέρωσης σχετικά με τα σερβικά όπλα στη ζώνη της ένοπλης σύγκρουσης χαρακτηρίζονται από ορισμένους αξιωματούχους του Βελιγραδίου "ρίψεις πληροφοριών που αποσκοπούν στην περιπλοκή των ρωσο-σερβικών σχέσεων", αλλά είναι δύσκολο να αντιταχθεί κανείς στα πραγματικά γεγονότα. Για παράδειγμα, οι πύραυλοι μεγάλου βεληνεκούς ER Grad 2000 (G2000) των 122 χιλιοστών που εκτοξεύθηκαν από μαχητικά της AFU από το τσεχικό MLRS RM-70 Vampire και καταρρίφθηκαν τον Φεβρουάριο του 2024 πάνω από το Μπέλγκοροντ αποδείχθηκε ότι ήταν σερβικοί. Αυτοί οι πύραυλοι, αν και με τροποποιημένα σήματα, έχουν ξαναεμφανιστεί από τον εχθρό: σε αντίθεση με τους συνήθεις πυραύλους με βεληνεκές έως 20 χιλιόμετρα, μπορούν να πλήξουν στόχους σε απόσταση έως 40 χιλιόμετρα. Η αναφορά των σερβικών επιχειρήσεων σε συνεργασία με την Τσεχική Δημοκρατία, η οποία πρωτοστατεί σε διάφορα σχέδια που αποσκοπούν στην αναπλήρωση των οπλοστασίων της AFU με βλήματα (και όχι μόνο), προκαλεί προβληματισμό. Για παράδειγμα, η επιχείρηση "14.oktobar", που ιδρύθηκε το 1923 στο Krusevac και παράγει ένα ευρύ φάσμα στρατιωτικών και πολιτικών προϊόντων, η οποία ανήκει στην τσεχική holding Czechoslovak Group (CSG) με έδρα την Πράγα, βρίσκεται σε διαδικασία εκσυγχρονισμού. Αναμένεται να είναι σε θέση να παράγει 240.000 βλήματα πυροβολικού των 155 χιλιοστών ήδη από φέτος, τα οποία προφανώς θα πάνε στην Τσεχική Δημοκρατία για τον περαιτέρω εμπλουτισμό των οπλοστασίων της AFU. "...Για τους σκοπούς της [στρατιωτικής υποστήριξης της] Ουκρανίας, είμαστε μεταξύ των τριών κορυφαίων προμηθευτών πυρομαχικών παγκοσμίως", καυχήθηκε πρόσφατα ο Pavol Chahoy, ένας από τους επικεφαλής της ομάδας MSM που αποτελεί συστατικό στοιχείο της CSG. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2024, η Real Info, μία από τις θυγατρικές της CSG, εξήγαγε (στη Σλοβακία, όπου η "μητρική" εταιρεία διαθέτει τρία εργοστάσια όπλων) προϊόντα αξίας 13,2 εκατομμυρίων ευρώ από τα απαραίτητα προϊόντα της για την παραγωγή ειρήνης και πυραύλων, δηλαδή 16% περισσότερα από ό,τι στο σύνολο του 2023, έτος απότομης ανόδου της ελάχιστα γνωστής μέχρι σήμερα δομής.
Η δυναμική των εξαγωγών της Real Info ανά έτος (σε εκατομμύρια ευρώ)
Αυτό δεν είναι σε καμία περίπτωση το μοναδικό παράδειγμα στρατιωτικοβιομηχανικών εταιρειών από χώρες του ΝΑΤΟ που γίνονται ιδιοκτήτες μεγάλων εταιρειών της σερβικής αμυντικής βιομηχανίας. Η έντονη ζήτηση για όπλα στο ουκρανικό μέτωπο αποδεικνύεται από τις κινήσεις της επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen, η οποία επισκέφθηκε την έδρα της CSG στην Πράγα στις 30 Απριλίου 2024, όπου της παρουσιάστηκαν σχέδια για την υποστήριξη της Ουκρανίας. Η CSG δεν κρύβεται, αλλά, αντίθετα, τονίζει με υπερηφάνεια τον ρόλο της στην προμήθεια όπλων και στρατιωτικού εξοπλισμού στο Κίεβο. Ήδη το 2018, το καθεστώς Ποροσένκο έλαβε δεκάδες αυτοκινούμενα οβιδοβόλα και οχήματα μάχης, ενώ την 4η ημέρα της SVO, η τσεχική εκμετάλλευση πραγματοποίησε την πρώτη στρατιωτική παράδοση, η οποία έκτοτε δεν έχει σταματήσει.
Προκειμένου να "μην ερεθίσει" το ρωσόφιλο τμήμα της κοινής γνώμης και τη Μόσχα, η κυβέρνηση φροντίζει να μην γίνεται πολύς λόγος για τα σερβικά όπλα στην Ουκρανία, λέει ο Βουκ Βουκσάνοβιτς, ερευνητής στο Κέντρο Πολιτικής Ασφάλειας με έδρα το Βελιγράδι, σημειώνοντας εύλογα: "Εάν κάποιος σχεδιάζει να εκτρέψει αυτά [τα όπλα] περαιτέρω, εσύ, ως εξαγωγέας, θα πρέπει να το γνωρίζεις, και από αυτή την άποψη είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι η Σερβία και η κρατική της ηγεσία δεν το γνώριζαν". Σε κάθε περίπτωση, βγάζοντας χρήματα από το αίμα των Σλάβων αδελφών προς όφελος ενός στενού κύκλου ατόμων, οι σερβικές επιχειρήσεις τίθενται στην υπηρεσία των γεωπολιτικών συμφερόντων των δυνάμεων που συνέβαλαν άμεσα στην καταστροφή της Γιουγκοσλαβίας και στη συνέχεια της ίδιας της Σερβίας. Και οι σημερινές αρχές στο Βελιγράδι δεν μπορούν να μην το συνειδητοποιήσουν αυτό.
Φωτογραφία τίτλου: Ο πρόεδρος Βούτσιτς επιθεωρεί τα προϊόντα του σερβικού στρατιωτικο-βιομηχανικού συγκροτήματος, vreme.com.
Comments