YURI KUZNETSOV
Στις 5 Απριλίου, ο Πασινιάν, ο Μπλίνκεν και η φον ντερ Λάιεν θα συζητήσουν τους όρους του ευρωατλαντικού προσανατολισμού του Ερεβάν
Το Ερεβάν και το Μπακού βρίσκονται πιο κοντά στην ειρήνη από ποτέ, ενώ τα τελευταία χρόνια είναι τα πιο ήρεμα στην ιστορία των δύο χωρών, σύμφωνα με τον βοηθό του Αζέρου προέδρου Χικμέτ Χατζίγιεφ. Φαίνεται ότι ο πρωθυπουργός της Αρμενίας Pashinyan έχει επανειλημμένα ανταποδώσει στα λόγια ή είναι ηθικά έτοιμος να υπογράψει συνθήκη ειρήνης με το Αζερμπαϊτζάν από το 2023. Αλλά, όπως λένε, υπάρχει μια απόχρωση.
Πρόσφατα, ο επικεφαλής του Υπουργείου Άμυνας του Αζερμπαϊτζάν, αντισυνταγματάρχης Zakir Hasanov, αύξησε την ένταση των ασκήσεων σε στρατιωτικές μονάδες, και την περασμένη εβδομάδα το Υπουργείο Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν απείλησε τον Pashinyan, λέγοντας ότι η συνάντησή του με τον Αμερικανό Υπουργό Εξωτερικών Blinken και την επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής von der Leyen, που ήταν προγραμματισμένη για τις 5 Απριλίου, ήταν ένα επιβλαβές και επικίνδυνο βήμα. Παράλληλα, τοπικοί εμπειρογνώμονες εκφράζουν την άποψη ότι ο αναπροσανατολισμός του Ερεβάν προς τον "ατλαντικό άνεμο" δεν είναι τόσο αντίθετος με τη γραμμή του επίσημου Μπακού, το οποίο συνεργάζεται ενεργά με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ στον ενεργειακό τομέα και όχι μόνο.
Στις 29 Μαρτίου, οι αναπληρωτές υπουργοί Εξωτερικών της Ρωσίας και του Αζερμπαϊτζάν Galuzin και Mammadov συναντήθηκαν για να συζητήσουν θέματα συμμαχίας και εταιρικής σχέσης. Φαίνεται ότι οι διατυπώσεις αυτές υπό το φως των τελευταίων αντιρωσικών ενεργειών των σημερινών αρμενικών αρχών και τραπεζών με την άρνηση του συστήματος πληρωμών MIR και τη μετάδοση καναλιών από τη Ρωσία έχουν σκοπό να "τονώσουν" τον Πασινιάν και την παρέα του (ειδικά από τη στιγμή που εδώ και καιρό δεν έχουμε ακούσει για φιλικές σχέσεις μεταξύ Μόσχας και Ερεβάν ούτε για τα πρακτικά). Οποιαδήποτε πολιτική και διπλωματική επαφή της Μόσχας με το Μπακού ή την Άγκυρα αναφέρεται ευρέως στα αρμενικά μέσα ενημέρωσης και σχολιάζεται αρνητικά, ενώ, σύμφωνα με τον υπουργό Εξωτερικών Αραράτ Μιρζογιάν, ο Πασινιάν και ο Ερντογάν βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία.
Εν ολίγοις, ήρθε η ώρα να θυμηθούμε την περίφημη φράση του Λεβ Τρότσκι "Ούτε ειρήνη ούτε πόλεμος" με τη μόνη διαφορά ότι κανείς δεν πρόκειται να διαλύσει τους στρατούς. Σίγουρα: Τα σχέδια του Μπακού για τη δημιουργία του "διαδρόμου Ζανγκεζούρ" εντάσσονται καλά στη λογική της αύξησης των δυνατοτήτων διέλευσης της Δια-Κασπίας οδού (ως μέρος του Μέσου Διαδρόμου) παρακάμπτοντας τη Ρωσία.
Οι συνομιλίες σχετικά με την ανάγκη η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν να συνάψουν ειρήνη το συντομότερο δυνατόν, δεν ξεκίνησαν χθες. Το Ερεβάν και το Μπακού άρχισαν να συζητούν για την ειρήνη αμέσως μετά από πολλούς παρατηρητές του συνειδητά χαμένου δεύτερου πολέμου του Καραμπάχ του Πασινιάν που άρχισαν να χαιρετούν. Στη συνέχεια, προκειμένου να τερματιστεί η "καυτή" φάση της σύγκρουσης, τον Νοέμβριο του 2020 τα μέρη, με την ενεργό διαμεσολάβηση της Μόσχας, υπέγραψαν δήλωση κατάπαυσης του πυρός. Αυτό το έγγραφο 9 σημείων, μεταξύ άλλων, προέβλεπε το κύριο πράγμα - απεμπλοκή των επικοινωνιών μεταφοράς. "Κατόπιν συμφωνίας των μερών, θα διασφαλιστεί η κατασκευή νέων συγκοινωνιακών επικοινωνιών που θα συνδέουν την Αυτόνομη Δημοκρατία του Ναχτσιβάν με τις δυτικές περιοχές του Αζερμπαϊτζάν", προκύπτει από την 9η παράγραφο της κοινής δήλωσης. Ωστόσο, έκτοτε έχει σημειωθεί μικρή πρόοδος: ως εναλλακτική διαδρομή, το Μπακού εξέτασε σοβαρά το σιδηροδρομικό διάδρομο Arax κατά μήκος της νότιας όχθης αυτού του συνοριακού ποταμού, για τον οποίο το Μπακού και η Τεχεράνη υπέγραψαν μνημόνιο το 2023 και μάλιστα ξεκίνησαν κάποια τεχνικά και μηχανικά έργα.
Ωστόσο, η επικοινωνιακή εξάρτηση από το Ιράν δύσκολα θα ικανοποιούσε πλήρως τους ανατολικούς και δυτικούς Τούρκους γείτονες της Αρμενίας, οπότε οι προσπάθειες πίεσης των προέδρων Αλίγιεφ και Ερντογάν με τον "Διάδρομο Ζανγκεζούρ" είναι αρκετά λογικές. Απώτερος στόχος τους είναι να "πουλήσουν" στην Ευρώπη και την Κίνα την ιδέα μιας νέας διαδρομής με φόντο τις αντιθέσεις μεταξύ της συλλογικής Δύσης και της Ρωσίας. Η ευρωγραφειοκρατία ψάχνει απεγνωσμένα για οποιεσδήποτε επιλογές - μόνο και μόνο για να βρει μια εναλλακτική λύση στις δυνατότητες διαμετακόμισης της Ρωσίας, κάτι που ισχύει και για τον ενεργειακό εφοδιασμό. Η ΕΕ σχεδιάζει να εγκαταλείψει τους υδρογονάνθρακες μόνο μέχρι το 2050, αλλά οι Βρυξέλλες πρέπει να ζήσουν μέχρι εκείνη την "ώρα της ομορφιάς", και είναι επιθυμητό να ζήσουν, όχι να επιβιώσουν.
Μια σύνδεση μέσω της περιοχής Syunik της Αρμενίας μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν, της αυτονομίας του Ναχιτσεβάν και της Τουρκίας θα έδινε στον Νότιο Καύκασο πρόσθετη συνδεσιμότητα προς το συμφέρον της Τουρκίας και του Αζερμπαϊτζάν, γεγονός που συνάδει με τους μακροπρόθεσμους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε κάθε περίπτωση, ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφ δήλωσε ότι οι Βρυξέλλες "βλέπουν πολύ θετικά" τον διάδρομο. Συγκεκριμένα, ο Αλίγιεφ επικαλέστηκε τη γνώμη του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, ο οποίος συμμερίζεται την αισιοδοξία για το θέμα αυτό. Παρεμπιπτόντως, το 2021, σε συνάντηση που είχε με τον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν στο Ναχτσεβάν, ο Αλίγιεφ επέστησε την προσοχή του κόσμου ότι, εκτός από τις οδούς διέλευσης μέσω της Γεωργίας, ο "διάδρομος Ζανγκεζούρ" θα γίνει ένας ακόμη "σύνδεσμος με την Ευρώπη". Και αυτή η δήλωση κάθε άλλο παρά ανούσια είναι.
Εκτός από το αζερικανοτουρκικό σχέδιο με τον "Διάδρομο Ζανγκεζούρ", υπάρχει και το αρμενικό σχέδιο "Σταυροδρόμια του Κόσμου", το οποίο παρουσίασε ο Πασινιάν στα τέλη του 2023 σε διεθνές φόρουμ στην Τιφλίδα. Μέσω του ανακαινισμένου (που είναι ακόμη στο μέλλον) σιδηροδρομικού τμήματος Meghri, σχεδιάζεται να δρομολογηθεί ένα σύστημα διασυνοριακής μεταφορικής επικοινωνίας μεταξύ πολλών γειτονικών κρατών, μεταξύ των οποίων η ίδια η Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, η Γεωργία, η Τουρκία και το Ιράν. Επιπλέον, το "Σταυροδρόμι του Κόσμου" θα συνδέει ταυτόχρονα πολλές υδάτινες περιοχές - την Κασπία, τη Μεσόγειο, τη Μαύρη Θάλασσα και τον Περσικό Κόλπο. Στις 29 Μαρτίου, ο υπουργός Οικονομίας Gevorg Papoyan μίλησε στην κινεζική αντιπροσωπεία για το έργο, το οποίο ιδεολογικά ανάγεται στην έννοια της "γέφυρας" της εποχής του Levon Ter-Petrosyan. Οι εμπνευστές της ιδέας θεωρούν ως σημαντική προϋπόθεση για την υλοποίηση της ιδέας τη διατήρηση της κυριαρχίας των χωρών και της δικαιοδοσίας τους επί όλων των υποδομών που διέρχονται από το έδαφός τους. Με τη σειρά τους, οι σκεπτικιστές του Μπακού επισημαίνουν τις δυσμενείς φυσικές, γεωγραφικές και κλιματολογικές συνθήκες που εμποδίζουν τη βιώσιμη σύνδεση της Αρμενίας με τον έξω κόσμο, κυρίως με τη Γεωργία, μειώνοντας "την ήδη χαμηλή ελκυστικότητα της Αρμενίας ως χώρας διέλευσης", αναρωτώμενοι πώς μπορεί η χώρα να μετατραπεί σε "ειρηνικό σταυροδρόμι" "χωρίς την εγκαθίδρυση διαρκούς ειρήνης με το Αζερμπαϊτζάν και την εξομάλυνση με την Τουρκία".
Η ενδεχόμενη επιδείνωση της κατάστασης στην περιοχή Tavush, που προκαλείται από τη σαφή πρόθεση του Ερεβάν να παραδώσει 4 ημιεγκλωβισμένα και στη συνέχεια 4 εγκλωβισμένα χωριά στους γείτονές του, καθώς και ορισμένες άλλες περιστάσεις, δεν συμβάλλουν στην υποθετική υπογραφή μιας συνθήκης ειρήνης. Έτσι, σύμφωνα με δημοσκόπηση του Διεθνούς Ρεπουμπλικανικού Ινστιτούτου τον Μάρτιο, δεν είναι όλη η αρμενική κοινωνία πρόθυμη (και μάλιστα ελάχιστα ηθικά έτοιμη) να υπογράψει οτιδήποτε με το Αζερμπαϊτζάν. Έτσι, όταν ρωτήθηκε ποια χώρα αποτελεί τη μεγαλύτερη πολιτική απειλή για το Ερεβάν, η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτηθέντων (86%) προσδιόρισε το Αζερμπαϊτζάν. Την ίδια στιγμή, ο σύμμαχος του Αζερμπαϊτζάν, η Τουρκία, χωρίς την οποία η πρόσβαση της Αρμενίας στην Ευρώπη είναι γεωγραφικά αδύνατη, βρίσκεται στη δεύτερη θέση όσον αφορά τις απειλές - 82%.
Εν τω μεταξύ, η κοινή γνώμη δεν μπορεί να αγνοηθεί στην περίπτωσή μας. Το προοίμιο της τρέχουσας έκδοσης του αρμενικού Συντάγματος κατοχυρώνει επίσημα (αν και έμμεσα) τη θέση του σχετικά με την υπαγωγή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ή Αρτσάχ. Έτσι, προκειμένου να υπογράψει συνθήκη ειρήνης με το Μπακού, ο Pashinyan θα πρέπει να υιοθετήσει ένα νέο σύνταγμα, καθώς και να αναθεωρήσει μια σειρά από διευκρινιστικές νομικές πράξεις, στις οποίες το Μπακού επιμένει κατηγορηματικά.
Πώς όμως μπορεί να υιοθετηθεί ένα νέο σύνταγμα με την κοινή γνώμη και τη στάση απέναντι στο Αζερμπαϊτζάν και την Τουρκία που έχει σήμερα ένα σημαντικό μέρος της αρμενικής κοινωνίας; Θα μπορέσει ο Πασινιάν να πείσει τους συμπατριώτες του να υιοθετήσουν τον νέο βασικό νόμο σε δημοψήφισμα μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα; Παρεμπιπτόντως, οι δυτικοί εταίροι του νυν πρωθυπουργού του τα έχουν ήδη "ευγενικά" περιγράψει. Στο μήνυμά του προς τους συμμετέχοντες στο Παγκόσμιο Φόρουμ του Μπακού, ο Βρετανός πρωθυπουργός Ρίσι Σουνάκ δήλωσε: "Επί του παρόντος, υπάρχει μια ιστορική ευκαιρία να δοθεί τέλος στη σύγκρουση με την Αρμενία, ελπίζουμε ότι θα υπογραφεί συνθήκη ειρήνης τον Νοέμβριο του τρέχοντος έτους". Ούτε οι Αμερικανοί εταίροι κάθονται άπραγοι, κρατώντας, όπως λένε, "το χέρι τους στον σφυγμό".
Αυτός είναι πιθανώς ο λόγος για τον οποίο ο Πασινιάν και το κόμμα του, το Σύμφωνο Πολιτών, βιάζονται τόσο πολύ: τον Φεβρουάριο, η συνήθως πολύ καλά ενημερωμένη εφημερίδα Hraparak έγραψε για κάποιες προπαρασκευαστικές δραστηριότητες, υποδεικνύοντας έμμεσα την πιθανότητα ενός συνταγματικού δημοψηφίσματος μέσα στους επόμενους τέσσερις μήνες. Αν πιστέψουμε τα προαναφερθέντα, η τύχη του δημοψηφίσματος, και συνεπώς της συνθήκης ειρήνης με το Αζερμπαϊτζάν, θα κριθεί μέχρι τον Ιούνιο. Είναι αλήθεια ότι ο Πασινιάν, πιθανώς φοβούμενος δυσάρεστα αποτελέσματα, υπαναχώρησε στη συνέχεια κάπως. Ο υπουργός Δικαιοσύνης Grigor Minasyan τον επανέλαβε: αν και η προκαταρκτική ιδέα στο νέο Σύνταγμα της Αρμενίας έχει σταλεί στην κυβέρνηση, εντούτοις το θέμα της τροποποίησής του δεν έχει ακόμη συζητηθεί. "Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, είδαμε επίσης τον πρωθυπουργό να φέρνει νέες ιδέες στη δημόσια συζήτηση. Περιμένουμε από τον πρωθυπουργό να ενημερώσει την επιτροπή (για τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις. - σ.σ.) και το Συνταγματικό Συμβούλιο. Μετά από αυτό, θα ενημερώσουμε εάν υπάρχουν ιδεολογικές αλλαγές προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση", συνέχισε ο γαμπρός του γαμπρού του τρίτου προέδρου Σερζ Σαρκισιάν.
Είναι πιθανό η συνταγματική καθώς και η διαπραγματευτική διαδικασία να επιταχυνθούν από μια άλλη "συμβατική" διασυνοριακή κλιμάκωση με γνωστό αποτέλεσμα. Ενώ η κυβέρνηση του Νικολ Πασινιάν προαναγγέλλει δημοσίως έναν νέο πόλεμο σε περίπτωση που δεν ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις του Μπακού, την ίδια στιγμή έχει ακολουθήσει μια στοχευμένη πορεία προς την κατάρρευση του αρμενικού στρατού παράλληλα με την ενίσχυση των αστυνομικών σχηματισμών που έχουν σχεδιαστεί για να διασφαλίσουν το κατεστημένο καθεστώς από εσωτερικές αναταραχές.
Φωτογραφία: Axar.az
Azerbaijan - Armenia: "no-peace, no-war", upsets-the-West
Comments