© REUTERS / Mohammad Ismail Αφγανοί στρατιώτες στην Αμερικανική αεροπορική βάση Μπαγκράμ στο Αφγανιστάν - RIA Novosti, 1920, 07.07.2021
Η προσοχή της Μόσχας μετατοπίζεται προς τα ανατολικά, στην Κεντρική Ασία."Παρακολουθούμε στενά τι συμβαίνει στο Αφγανιστάν, όπου η κατάσταση τείνει να επιδεινώνεται ραγδαία, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της εσπευσμένης αποχώρησης των αμερικανικών και άλλων στρατευμάτων του ΝΑΤΟ", δήλωσε πριν από λίγες ώρες ο υπουργός Σεργκέι Λαβρόφ. Ο Υπουργός Εξωτερικών σημείωσε ότι ο Ρώσος πρόεδρος βρίσκεται σε επαφή με τους επικεφαλής των χωρών της περιοχής. Πράγματι, τις τελευταίες ημέρες, ο Βλαντιμίρ Πούτιν συνομίλησε με τέσσερις από τους πέντε ηγέτες των δημοκρατιών της Κεντρικής Ασίας.
Τηλεφώνησε στον πρόεδρο του Τουρκμενιστάν την περασμένη εβδομάδα, στη συνέχεια δέχθηκε τον Νουρσουλτάν Ναζαρμπάεφ στο Σότσι και τη Δευτέρα μίλησε τηλεφωνικά με τους ηγέτες του Τατζικιστάν και του Ουζμπεκιστάν. Ο ηγέτης της πέμπτης δημοκρατίας της Κεντρικής Ασίας, του Κιργιστάν, επισκέφθηκε τον κ. Πούτιν στα τέλη Μαΐου. Για όλη την ποικιλία των θεμάτων που συζητήθηκαν, υπάρχει ένα κοινό θέμα που μέρα με τη μέρα γίνεται όλο και πιο έντονο και σημαντικό. Αυτό είναι το θέμα του Αφγανιστάν, όπου οι ενεργές μάχες μεταξύ των Ταλιμπάν που προηγουμένως κυβερνούσαν την χώρα και του στρατού της σημερινής κυβέρνησης της Καμπούλ έχουν ξαναρχίσει εν μέσω της αποχώρησης (που έχει ήδη ολοκληρωθεί κατά 90%) των Αμερικανικών στρατευμάτων.Τρεις από τις πέντε δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας όχι μόνο συνορεύουν με το Αφγανιστάν - η εμπόλεμη χώρα φιλοξενεί τους ίδιους Τατζίκους, Ουζμπέκους και Τουρκμενιστάν, όπως και Αφγανοί ζούν στις δημοκρατίες με το ίδιο όνομα.
Μόνο τις τελευταίες ημέρες, χιλιάδες Αφγανοί συνοριοφύλακες πέρασαν στο Τατζικιστάν υπό την πίεση των Ταλιμπάν και εκατοντάδες προσπάθησαν να βρουν καταφύγιο στο Ουζμπεκιστάν. Και αν (ή μάλλον όταν) οι Ταλιμπάν αποκτήσουν τον έλεγχο του μεγαλύτερου μέρους της χώρας και γίνουν η εξουσία στην Καμπούλ, το ζήτημα της ασφάλειας των νότιων μετασοβιετικών συνόρων θα είναι κρίσιμο όχι μόνο για τις δημοκρατίες αυτές, αλλά και για τη Ρωσία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Πούτιν συζητά ήδη θέματα ασφάλειας με τους ηγέτες της Κεντρικής Ασίας, από την ενίσχυση των συνόρων μέχρι την προμήθεια των όπλων μας.
Τρεις από τις πέντε χώρες της περιοχής (Καζακστάν, Τατζικιστάν, Κιργιζία) είναι μέλη της CSTO, δηλαδή στρατιωτικοί σύμμαχοι της Ρωσίας, αλλά από τις τρεις χώρες που συνορεύουν με το Αφγανιστάν, μόνο το Τατζικιστάν είναι μέλος της CSTO. Το Τουρκμενιστάν, με τη διαρκή ουδετερότητά του, δεν συμμετείχε ποτέ στον οργανισμό και το Ουζμπεκιστάν έχει αναστείλει τη συμμετοχή του αρκετές φορές (πιο πρόσφατα το 2012). Αυτό δεν σημαίνει ότι η Μόσχα δεν θα βοηθήσει το Ασκχαμπάντ και την Τασκένδη - και είναι σαφές ότι θα το ζητήσουν, αν χρειαστεί. Το μόνο ερώτημα είναι για τι είδους απειλές μιλάμε.
Η παρούσα φάση της Αφγανικής κρίσης παρουσιάζει διάφορους τύπους απειλών. Η απλούστερη και πιο απλή είναι η προσπάθεια μεταφοράς πολεμικών επιχειρήσεων σε δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας. Και όχι λόγω της επιθετικότητας των Ταλιμπάν, αλλά λόγω της ήττας ή της εκδίωξης διαφόρων ένοπλων σχηματισμών από τις βόρειες επαρχίες. Οι επαρχίες αυτές κατοικούνται κυρίως από Τατζίκους και Ουζμπέκους - και είναι παρόντες στις τάξεις τόσο του κυβερνητικού στρατού όσο και των Ταλιμπάν, καθώς και στις μονάδες που έχουν ορκιστεί στην Αλ Κάιντα * ή τον ISIS *. Υπάρχουν επίσης αρκετοί ριζοσπάστες ισλαμιστές στο αφγανικό έδαφος που διέφυγαν από το Ουζμπεκιστάν και το Τατζικιστάν, μεταξύ άλλων σε φιλοϊσλαμικές ομάδες, ορισμένοι από τους οποίους ονειρεύονται να ανάψουν τις φλόγες του τζιχάντ στην πατρίδα τους. Καθώς η δύναμη των Ταλιμπάν επεκτείνεται, η δύναμη των δυνάμεων που ελέγχουν τις βόρειες επαρχίες θα μειωθεί - και οι ριζοσπαστικές ομάδες θα εκτοπιστούν επίσης. Πού θα πάνε; Πέρα από τα σύνορα με το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν. Φυσικά, οι αρχές αυτών των δημοκρατιών προετοιμάζονται για ένα παρόμοιο σενάριο και για την υποδοχή απρόσκλητων επισκεπτών. Αλλά η απειλή είναι σαφής - και είναι σαφές πώς πρέπει να την αντιμετωπίσουμε. Ως έσχατη λύση, η Ρωσία θα βοηθήσει. Υπάρχουν όμως και άλλες απειλές που δεν είναι τόσο προφανείς. Σε αυτές περιλαμβάνεται το ζήτημα της συνέχισης της Αμερικανικής παρουσίας στην περιοχή. Και υπάρχουν διάφορα επίπεδα. Αρχικά, οι Αμερικανοί ήθελαν να εγκαταστήσουν μικρές βάσεις σε ορισμένες από τις γειτονικές χώρες - για "δράση στο Αφγανιστάν από απόσταση". Την περασμένη εβδομάδα στην Ουάσινγκτον πραγματοποιήθηκαν συνομιλίες για το θέμα αυτό με τους υπουργούς Εξωτερικών του Τατζικιστάν και του Ουζμπεκιστάν. Παρόλο που δεν έχουν γίνει ακόμη επίσημες δηλώσεις, είναι σχεδόν αδύνατο να έχουν συμφωνήσει το Ντουσανμπέ και το Ασκαμπάντ να αφήσουν τους Αμερικανούς να μπουν. Μετά το 2001, το Ουζμπεκιστάν (καθώς και η Κιργιζία) είχε εμπειρία από τη φιλοξενία Αμερικανών, αλλά το 2006 η Αμερικανική παρουσία περιορίστηκε με εντολή των αρχών της δημοκρατίας. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να τους αφήσουν να μπουν στη χώρα τώρα.Και υπάρχουν πολλά επιχειρήματα εναντίον τους. Πρώτα απ' όλα, οι Αμερικανικές βάσεις στο Τατζικιστάν ή στο Ουζμπεκιστάν δεν θα άρεσαν στους Ταλιμπάν, οι οποίοι ούτως ή άλλως θα αποτελέσουν σύντομα την αφγανική κυβέρνηση (ή το σημαντικότερο τμήμα της). Γιατί να προκαλέσουν τους γείτονες; Δεύτερον, οι αμερικανικές βάσεις θα προκαλούσαν την έντονη δυσαρέσκεια της Ρωσίας (με την οποία οι χώρες της Κεντρικής Ασίας είναι σύμμαχοι) και της Κίνας. Τρίτον, θα αντιμετωπιστούν αρνητικά από τον τοπικό πληθυσμό και δεν θα συμβάλουν στην ανεξαρτησία της χώρας υποδοχής. Υπάρχει, ωστόσο, ένα άλλο επίπεδο απειλής που είναι πολύ λιγότερο προφανές από ό,τι στην περίπτωση των βάσεων. Πρόκειται για το αίτημα της Ουάσιγκτον να πάρουν τους Αφγανούς, οι οποίοι εργάζονται για τους Αμερικανούς κατακτητές.Οι Ηνωμένες Πολιτείες ζητούν από το Τατζικιστάν, το Ουζμπεκιστάν και το Καζακστάν να φιλοξενήσουν προσωρινά εννέα χιλιάδες Αφγανούς υπηκόους που φοβούνται αντίποινα από τους Ταλιμπάν. Γιατί δεν μπορούν οι Αμερικανοί να τους εκκενώσουν αμέσως; Δεν θέλουν - αν και επίσημα λένε ότι δεν έχουν χρόνο. Αλλά εννέα χιλιάδες είναι μόνο ένα κλάσμα των δυνητικών φυγάδων. Έχουν ήδη υποβάλει αίτηση για ειδικές βίζες μεταναστών 18 χιλιάδες Αφγανοί και μαζί με τις συζύγους και τα παιδιά τους ανέρχονται σε 70 χιλιάδες.Τι να τους κάνει η Αμερική; Έτσι, προσπαθούν να τους φιλοξενήσουν στην Κεντρική Ασία, υποσχόμενοι να εκδώσουν βίζες αργότερα αλλά προς το παρόν θα χρηματοδοτήσουν τη διαμονή τους. Πρόκειται για ανθρωπιστικό ζήτημα; Μόνο εν μέρει. Επειδή οι Ταλιμπάν δεν πρόκειται να σκοτώσουν τους συνεργάτες - θα πρέπει μόνο να μετανοήσουν που δούλεψαν για τους Αμερικανούς. Είναι σαφές ότι το Τατζικιστάν θα δεχθεί (και ήδη δέχεται) πρόσφυγες από το Αφγανιστάν - αλλά εδώ δεν μιλάμε για απλούς πρόσφυγες. Μιλάμε όμως για πολιτικά στελέχη που εκπαιδεύτηκαν για να εργαστούν για το κατοχικό καθεστώς, η παρουσία των οποίων στις γειτονικές χώρες θα εκληφθεί, για να το θέσουμε ήπια, με μη ενθουσιασμό από τις νέες αρχές της Καμπούλ.
© AP Photo / Συνοριακές δυνάμεις της Κρατικής Επιτροπής Εθνικής Ασφάλειας της Δημοκρατίας του Τατζικιστάν Αφγανοί στρατιώτες κοντά στα σύνορα Τατζικιστάν-Αφγανιστάν στο Τατζικιστάν "Θέλετε να πείτε ότι δεν εργαστήκατε σε αμερικανικές βάσεις; Ότι δεν επιτρέψατε στις Αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες να εργαστούν εναντίον του Αφγανιστάν από το έδαφός σας;Αλλά τι κάνουν οι χιλιάδες Αφγανοί πολίτες που εργάζονται για τις ΗΠΑ και ζουν από τα χρήματά τους,
Είναι σε διακοπές; Ή κάνουν ανατρεπτική δουλειά εναντίον του Αφγανιστάν;" - τέτοιες ερωτήσεις θα είναι πολύ δύσκολο να απαντηθούν από τη νέα κυβέρνηση των Ταλιμπάν. Και το σημαντικότερο, υπάρχουν εσωτερικοί κίνδυνοι για τις ίδιες τις δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας, ιδίως για το Ουζμπεκιστάν, το οποίο οι Αμερικανοί θεωρούσαν επί μακρόν ως το κλειδί για την Κεντρική Ασία. Με την είσοδο μερικών χιλιάδων Αμερικανών "πελατών", η Τασκένδη όχι μόνο θα ανοίξει τις πόρτες της σε ειδικά εκπαιδευμένο και καλά καταρτισμένο αμερικανικό προσωπικό, ανθρώπους που θα εργάζονται για τις ΗΠΑ και όχι για το Ουζμπεκιστάν. Μαζί με αυτούς η Τασκένδη θα πάρει κάθε είδους συνοδευτικές συνέπειες, ξεκινώντας από τις αμερικανικές και διεθνείς ΜΚΟ (και ποιος θα παρακολουθεί τις συνθήκες διαβίωσης των "Αμερικανών Αφγανών";) και καταλήγοντας σε κάθε είδους "κονδύλια για τη δημοκρατία". Για μια χώρα που διανύει μια περίοδο μεταρρυθμίσεων, "αναζωογόνησης" και μιας πολιτικής ανοίγματος που ακολουθείται για πέμπτη χρονιά από τον πρόεδρο Σαβκάτ Μιρζιγιόγεφ, οι δυνητικοί κίνδυνοι μιας τέτοιας "διείσδυσης" μπορεί να είναι πολύ υψηλοί. Τα συμφέροντα του 40 εκατομμυρίων κατοίκων έθνους δεν έχουν καμία σημασία για τους Αμερικανούς "φίλους": αν αισθανθούν ότι η κατάσταση μπορεί να αναστατωθεί, δεν θα διστάσουν ούτε λεπτό.Επειδή, σε αντίθεση με τη Ρωσία, δεν έχουν τίποτα κοινό με την Κεντρική Ασία και δεν αισθάνονται καμία ευθύνη για την ασφάλεια και την ευημερία της. Το παράδειγμα του Αφγανιστάν είναι περισσότερο από ενδεικτικό.
Αλλά δεν αρκεί απλώς να βασίζεται στη Ρωσία - το Ουζμπεκιστάν, το οποίο έγινε πρόσφατα παρατηρητής στην Ευρασιατική Οικονομική Ένωση, πρέπει να αποκαταστήσει τη συμμετοχή του στην CSTO, δηλαδή να κάνει μια συνειδητή επιλογή. Για παιχνίδια πολλαπλών διανυσμάτων και χωρίς προσήλωση - ανεξάρτητα από το πόσο καλοπροαίρετα είναι - τώρα δεν είναι σαφώς η κατάλληλη στιγμή. Το παράδειγμα της Ουκρανίας πριν από το 2014, όταν ο Βίκτορ Γιανουκόβιτς προσπάθησε να είναι τόσο στην ΕΕ όσο και στην Ευρασιατική Ένωση, τόσο με τη Ρωσία όσο και με τη Δύση, είναι μπροστά στα μάτια όλων μας. Μπορεί κανείς να ελπίζει και να παίρνει ακόμη και Αμερικανικές επενδύσεις πολλών δισεκατομμυρίων - αλλά στο τέλος οι κύριοι θα είναι μερικές χιλιάδες "Αμερικανοαφγανοί" και ο κίνδυνος απώλειας της αυτονομίας. *Τρομοκρατική οργάνωση απαγορευμένη στη Ρωσία. https://ria.ru/20210707/bezhentsy-1740248579.html